باید و نباید های دیابت در بارداری
دیابت در بارداری نوعی از دیابت است که برخی از زنان در دوران بارداری به آن مبتلا می شوند. طبق تحقیقات آماری حدود ۲ تا ۱۰ درصد از زنانی که در دوران بارداری دچار این بیماری می‌شوند آن را یکی از مهم‌ترین چالش‌های دوران بارداری می‌پندارند.
دیابت جز بیماری‌های پر رمز و راز و پیچیده‌ای است، اما به‌طورکلی می‌توان گفت که عامل اصلی در افراد مبتلابه دیابت، بالا بودن قند خون آن‌هاست.
دستگاه گوارش انسان به‌طور خودکار بعد از صرف غذا، بخش عمده‌ای از آن را به قندی از نوع گلوکوز تبدیل و تجزیه میکند. در این فرایند گلوکوز وارد جریان خون شده و به‌وسیله‌ی انسولین( هورمونی که توسط پانکراس تولید می‌شود)، برای سلول‌های بدن نقش تقویت‌کننده و سوخت‌رسانی را ایفا میکند.
بدین ترتیب می‌توان گفت اگر بدن انسان به میزان کافی انسولین نسازد و یا واکنش سلول‌های بدن به انسولین غیرطبیعی باشد، بخش زیادی از گلوکوز بجای جریان داشتن در سلول و تولید انرژی، در خون ذخیره می‌شود. تغییرات هورمونی زود هنگام بارداری زنان می‌تواند واکنش سلول‌ها نسبت به انسولین را کاهش دهد.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت در بارداری برای بسیاری از زنان نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند. به‌طور طبیعی هنگامی‌که بدن به میزان بیشتری انسولین نیاز داشته باشد، در مقابل پانکراس (لوزالمعده) نیز مقدار بیشتری از آن را ترشح میکند. اما اگر پانکراس (لوزالمعده ) در دوران بارداری با میزان تقاضای انسولین بدن هماهنگ نشود میزان گلوکوز خون افزایش یافته و این فرایند منجر به دیابت در بارداری می‌شود.
اکثر مادرانی که مبتلابه دیابت در بارداری هستند، پس از تولد نوزاد درمان می‌شوند اما در مواردی که مادران در بارداری قبلی خود نیز دچار دیابت در بارداری بوده‌اند در بارداری بعدی این بیماری افزایش یافته و در بدن باقی می‌ماند.
علائم دیابت بارداری
- تکرر ادرار
- تشنگی زیاد
- گرسنگی زیاد
- کاهش وزن
- خستگی
- کج خلقی
- تاری دید
- ترمیم ضعیف زخم
افرادی با شرایط زیر بیشتر در معرض دیابت بارداری قرار دارند:
- خانم‌های چاق و دارای اضافه‌وزن
- خانم‌هایی که در بارداری قبلی خود به دیابت بارداری را تجربه کرده‌اند
- وجود قند در ادرار خانم
- به دنیا آوردن نوزادی با وزن ۴ یا ۴.۵ کیلو در بارداری قبلی خود
- تولد نوزاد مرده در زایمان قبلی
- تولد نوزاد ناقص در زایمان‌های قبلی
- فشارخون بالا
- بارداری در سن بالای ۳۵ سال
- سابقه ابتلا به دیابت در خانواده یا اقوام نزدیک
تاثیر دیابت در بارداری بر حاملگی و جنین
در بیشتر موارد با تشخیص دیابت در بارداری نوزاد سالم به دنیا می‌آید. در شرایط ابتلا به دیابت بارداری می‌توان با تغییر رژیم غذایی و ورزش فاکتورهای قند خون را منظم نگه داشت ولی در برخی شرایط ویژه‌تر درمان از طریق تجویز و مصرف دارو صورت می‌گیرد.
یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه کرد منظم سازی سطح قند خون است چراکه در عدم کنترل این موضوع می‌تواند منجر به عواقب و عوارض کوتاه و بلندمدت برای مادر و جنین شود.
افزایش بیش‌ازحد قند خون باعث ورود مقدار زیادی گلوکوز به خون نوزاد می‌شود. در این شرایط پانکراس نوزاد به تولید و ترشح انسولین بیشتر تحریک می‌شود. درنتیجه وجود قند و انسولین اضافی در خون نوزاد عوارضی همچون افزایش غیراستاندارد وزن و چاقی خصوصاً در ناحیه بالاتنه نوزاد را در پی دارد. .
این شرایط می‌تواند به «ماکروزومی» منجر گردد. نوزاد ماکروزومی به شرایطی اطلاق می‌شود که نوزاد آن‌قدر بزرگ می‌شود که نمی‌تواند وارد کانال تولد شود. و همچنین ممکن است سر نوزاد وارد کانال تولد شود اما بدن او به‌خصوص شانه‌هایش در کانال گیر کند. چنین حالتی دیستوشی شانه نامیده می‌شود که پزشک متخصص می‌تواند از اقدامات ضروری همچون سزارین کمک بگیرد.
لازم به ذکر است نوزادانی که در شرایط دیابت در بارداری مادر متولدشده‌اند، به دلیل قند خون بالا چربیشان نیز افزایش پیدا میکند که این موضوع می‌تواند منجر به‌اضافه وزن در کودکی و بزرگ‌سالی گردد.
کنترل قند نوزاد
مدت کوتاهی پس از تولد نوزاد، بدن او همچنان در جهت واکنش به گلوکوز اضافه مادر، انسولین تولید میکند و در نتیجه این فرایند باعث کاهش قند خون نوزاد می‌گردد.
این حالت در شرایطی که سطح قند خون مادر در طول بارداری به‌ویژه در هنگام زایمان بالا برود تشدید می‌شود.
کادر اتاق عمل در هنگام تولد نوزاد قند خون او را از طریق گرفتن یک قطره خون از پاشنه پا مورد آزمایش قرار می‌دهند. بهتر است نوزاد بلافاصله پس از تولد از شیر مادر تغذیه شود تا از طریق شیر مادر از افت قند خون جلوگیری شود.
آزمایش قند خون نوزاد می‌تواند از مشکلات جدی مانند تشنج، کما و آسیب‌های مغزی که ممکن است در اثر کم‌توجهی ایجاد شود جلوگیری نماید. عدم کنترل قند خون مادر ممکن است منجر به بروز مشکلات تنفسی برای نوزاد هنگام تولد شود. این خطر برای نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند جدی‌تر است.
زردی و افزایش خطر پلی سیتمی ( نوعی بیماری خونی است که در آن مغز استخوان بیش‌ازحد موردنیاز گلبول قرمز می‌سازد) و هیپوکلسمی(کمبود کلسیم در خون) نیز از دیگر مشکلاتی که در اثر عدم کنترل قند خون مادر برای نوزاد به وجودمی آید. این موضوع همچنین بر عملکرد قلب نوزاد نیز تأثیرگذار است.
طبق مطالعات انجام‌شده، تولد نوزاد مرده در ۲ ماه آخر بارداری با دیابت در ارتباط است. همچنین لازم به ذکر است که زنان مبتلابه دیابت در بارداری خصوصاً افرادی که مبتلابه چاقی و قند خون نیز بوده‌اند،در خط ابتلا به پره اکلامپسی می‌باشند.
مقاله مرتبط : نحوه انتقال هموفیلی از مادر به جنین
اقدامات لازم در دیابت بارداری
- اندازه گیری مستمر میزان گلوکز با استفاده از دستگاه سنجش قند خون یا نوار در منزل.
- استفاده از یک رژیم غذایی مناسب با توجه به قد و وزن.
(توجه داشته باشید رژیم باید دارای مقداری مناسب از انواع مواد همچون پروتئین، چربی و کربوهیدرات ها باشد و در عین حال ویتامین ها،مواد معدنی و کالری ها را نیز شامل شود تا بتواند سطح گلوکز را ثابت نگه دارد.)
۳۰دقیقه ورزش روزانه سبک و مناسب با مشورت پزشک که به کنترل دیابت در بارداری کمک میکند. ( مثل ایروبیک و پیاده روی).
- استفاده از دارو در صورت نیاز. ( حدود ۱۵ درصد از زنان مبتلا به دیابت در بارداری به دارو نیاز پیدا می کنند.)
دیابت بارداری پس از زایمان موقت یا ماندگار؟؟
باید دانست احتمال بروز دیابت پس از بارداری با وجود شرایط زیر در شما امکان پذیر است:
- چاقی مفرط
- دیابت شدید در طول بارداری
- میزان حداکثری گلوکوز پس از زایمان در جواب آزمایش
توصیه پزشکان به خانم ها این است که برای جلوگیری از رشد دیابت پس از بارداری وزن خود را کاهش داده و تغذیه مناسب داشته باشند. در این رابطه ورزش و تغذیه کودک از شیر مادر در کاهش وزن مادر موثر است. در نتیجه این اقدامات از دیابت نوع دوم و بیماری های قلبی عروقی نیز جلوگیری به عمل می آید.
