آب سیاه چیست؟! از علائم تا علت و درمان آن
یکی از بیماری‌های مربوط به چشم، آب سیاه یا گلوکوم است که عصب بینایی چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آب سیاه در مواردی ممکن است با نشانه‌ها و علائمی همراه باشد که شناخت آنان با توجه به اینکه این بیماری در دسته بیماری‌های پیشرونده است، تشخیص به موقع آن از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. همچنین راه‌هایی برای پیشگیری یا درمان آب سیاه وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
عناوینی که با هم در ادامه می‌خوانیم:
تعریفی از آب سیاه (گلوکوم)
تنظیم فشار داخلی چشم و حفظ شکل کروی آن با ترشح مایعی به نام زلالیه انجام می‌شود. حال اگر محلی از چشم که این مایع از آن خارج می‌شود، مسدود شود یا مانعی برای خروج ایجاد شود، فشار داخلی چشم افزایش پیدا می‌کند.
با بالا رفتن مقدار مایع چشمی که سبب افزایش فشار درون چشم می‌شود، به عصب بینایی آسیب وارد می‌شود. شبکیه چشم از طریق عصب بینایی به مغز متصل می‌شود و اطلاعات را جابجا می‌کند. عصب بینایی شامل دسته‌ای از رشته‌های عصبی است و فشار ناشی از تجمع مایع زلالیه موجب آسیب و از بین رفتن این رشته‌ها می‌شود و روی میزان بینایی فرد تاثیر منفی بدون امکان بازگشت می‌گذارد.
این بیماری ممکن است تا جایی پیش رود که حتی منجر به کوری دائمی شود. در برخی از انواع این بیماری مشاهده شده است که بیمار از قبل هیچ علائمی در خود نیافته است؛ و فقط زمانی متوجه وجود بیماری در چشم شده که تاثیرات مخرب این اختلال روی عصب بینایی او پیشرفت قابل توجهی داشته است و موجب کاهش توانایی دیدن شده است. به همین دلیل است که از این بیماری به عنوان دزد خاموش بینایی یاد می‌کنند.
نشانه‌های آب سیاه
همان‌طور که گفته شده بیماری گلوکوم در برخی افراد علامتی از خود نشان نمی‌دهد اما ممکن است به مرور زمان موارد زیر در فرد مبتلا به آب سیاه دیده شود:
- تار شدن دید به طور ناگهانی
- افت بینایی محیطی
- دیدن حلقه‌های رنگی اطراف منبع نوری
- بالا رفتن مداوم نمره عینک و نیاز به تعویض زود به زود آن
- کاهش توانایی تطابق با تاریکی
- احساس درد شدید در چشم
- قرمزی در چشم
- تهوع و استفراغ
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد با اینکه افزایش فشار چشمی مهمترین نشانه ایجاد آب سیاه است اما این بیماری ممکن است در چشم‌های دارای فشار طبیعی هم دیده شود. به همین منظور توصیه می‌شود سالانه برای انجام معاینات کلی به چشم پزشک مراجعه کنید.
مقاله مرتبط: آب مروارید چیست؟ نکات پیشگیری و تشخیصی
انواع بیماری گلوکوم
آب سیاه زاویه باز (مزمن)
این نوع از شایع‌ترین مورد بین موارد دیگر است. اصلی‌ترین نشانه بروز این بیماری زاویه باز و کاهش تدریجی قدرت دید است. این فرایند به قدری آرام رخ می‌دهد که توانایی تشخیص آن را دشوار می‌کند و ممکن است بیمار زمانی متوجه علائم شود که آسیبی جبران ناپذیر به عصب بینایی وی وارد آمده است و بینایی او به طرز قابل توجهی کاهش یافته است.
آب سیاه حاد
با مسدود شدن ناگهانی جریان مایع چشم، ممکن است فشار چشم به طور سریع، شدید و دردناک افزایش یابد که وضعیتی خطرناک و اضطراری است و مراجعه به پزشک لازم است. نشانه‌های دیگری که در آب سیاه حاد رخ می‌دهد شامل چشم درد، سردرد، دیدن هاله در اطراف نور، قرمزی چشم، مردمک باز، حالت تهوع و تاری دید است.
آب سیاه عروقی (نئواسکولار)
این نوع از بیماری گلوکوم در اثر آسیب دیدگی عروق به وجود می‌آید. بیماری‌هایی مانند دیابت ممکن است باعث بروز آب سیاه عروقی شوند.
آب سیاه مادرزادی
این مورد بر اثر عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی به وجود می‌آید. در نوزادانی که تخلیه مایع چشمی آنها کم است یا اصلا انجام نمی‌شود، ممکن است آب سیاه بروز پیدا کند که کدری سفیدی چشم، بزرگی چشم یا بیرون‌زدگی، پارگی رگ و حساسیت به نور را به دنبال دارد. در 80 درصد موارد آب سیاه مادرزادی تا قبل از یک سالگی تشخیص داده می‌شود. خوب است بدانید که این اختلال مادرزادی در پسران بیشتر از دختران رخ می‌دهد.
گلوکوم ثانویه
آب سیاه ثانویه معمولا نتیجه عوارض بیماری‌های چشمی دیگر یا آسیب چشمی است. بیماری‌هایی مانند آب مروارید، التهاب، عفونت یا وجود تومور چشمی از عوامل ابتلا به آب سیاه ثانویه هستند. همچنین مصرف داروهای کورتواستروئیدی در دراز مدت و عمل جراحی چشم نیز ممکن است، موجب بروز آب سیاه از نوع ثانویه شود.
آب سیاه فشار طبیعی (کم فشار):
در آب سیاه فشار طبیعی، عصب بینایی بدون تغییر در فشار چشمی آسیب می‌بیند و بینایی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دلیل بروز این مورد نادر در افراد هنوز در حال بررسی است اما حساسیت شدید یا کاهش فشارخون در عصب بینایی می‌تواند از عوامل بروز آب سیاه کم فشار باشد.
آب سیاه رنگی (پیگمنتری)
این نوع از بیماری که معمولا در ابتدا یا اواسط بزرگسالی خود را نشان می‌دهد، زیرمجموعه‌ای از آب سیاه زاویه باز است. علت اصلی بروز این نوع آب سیاه، تجمع سلول‌های رنگدانه‌ای روی مجاری تخلیه مایع چشمی است. این تجمع مقدار طبیعی مایع موجود در چشم را دستخوش تغییر می‌کند که خود باعث افزایش فشار و آسیب به عصب بینایی می‌شود.
علت بروز بیماری‌های مربوط به چشم
بروز این بیماری که رتبه دوم علت نابینایی در جهان را به خود اختصاص داده است، علت‌هایی دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است:
- انسداد محل خروج مایع چشمی
- عدم تعادل در میزان ترشح مایع چشمی
- کاهش جریان خون در عصب بینایی
- ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن مانند فشارخون بالا
- مصرف برخی داروها مانند داروهای کورتواستروئیدی
بیشتر بدانید: پف زیر چشم از علت تا علائم و نحوه درمان آن
پیشگیری از بیماری گلوکوم
متاسفانه تاکنون هیچ روش پیشگیرانه مؤثری برای آب سیاه شناخته نشده است و تنها راه جلوگیری از آسیب زیاد و جبران ناپذیر به بینایی و کیفیت زندگی فرد، تشخیص به موقع است. برای این کار لازم است تا به طور منظم به چشم پزشک مراجعه کنید و از سلامت چشم‌های خود اطمینان حاصل کنید.
درمان بیماری گلوکوم
باید توجه داشت که هیچ‌کدام از روش‌های درمانی آب سیاه باعث جبران آسیب دیدگی نمی‌شود اما می‌تواند از آسیب‌های بیشتر به چشم و بروز مشکلات در بینایی جلوگیری کند. با تشخیص پزشک، می‌توان از یک یا ترکیبی از چند روش درمانی، عصب بینایی چشم بیمار را از تخریب بیشتر مصون نگه داشت که چند مورد آن به شرح زیر است:
درمان دارویی
برای درمان بیماری داروها به دو صورت قطره و قرص مصرف می‌شوند که استفاده از قطره رایج‌تر است و در درمان اولیه آب سیاه کاربرد دارد. از قطره‌های مورد استفاده برای درمان آب سیاه می‌توان به آنالوگ پروستاگلاندین، مهار کننده‌های آنیدراز کربنیک، عوامل کولینرژیک و مسدود‌کننده‌های بتا اشاره کرد. در روند درمان آب سیاه با قطره باید به زمان مصرف آنان توجه کرد. بنابراین بهتر است مصرف قطره‌ها را به زمان‌هایی از روز موکول کنید که امکان فراموش کردن آن کم باشد. توصیه می‌شود دفترچه راهنمای همراه دارو به دقت خوانده شود چرا که پیروی دقیق از مطالب گفته شده در پیشبرد درمان موثر است.
لیزر درمانی
اگر درمان دارویی به تنهایی پاسخگوی نیاز بیمار نباشد از روشی‌هایی مانند لیزر ایریدوتومی محیطی استفاده می‌شود که در آن با استفاده از لیزر منافذ کوچکی در عنبیه ایجاد می‌کنند تا حرکت مایع چشمی بیشتر شود.
گاهی ممکن است آب سیاه بدون علامت بروز پیدا کند و این دلیل محکمی برای انجام معاینات و چکاپ سالانه چشم توسط فرد متخصص است. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارید.
تیم محتوای ژرسه
منابع:
