سینه پهلو در کودکان از علائم تا علت و درمان آن
کودکان بیشتر در فصل بهار و زمستان دچار سینه پهلو می‌شوند که در اکثر موارد بعد از ابتلا به سرماخوردگی یا یک بیماری عفونی دستگاه تنفسی، خود را نشان می‌دهد. سینه پهلو(ذات‌الریه) نشانه‌ها و علائم مشخصی دارد که در صورت مشاهده آن‌ها در کودک لازم است برای درمان فوری به پزشک مراجعه شود. موارد خفیف ابتلا به سینه پهلو برای کودک تهدید‌کننده نیست اما اگر بیماری در بدن پیشرفت کند، خطر آفرین است. در ادامه بیشتر به بررسی سینه پهلو و عوامل ایجادکننده آن می‌پردازیم.
عناوینی که با هم در ادامه می‌خوانیم:
تعریف سینه پهلو
سینه پهلو (ذات‌الریه یا پنومونی) به بیماری گفته می‌شود که در او ریه‌ها دچار عفونت می‌شوند. در این بیماری کیسه‌های هوای موجود در ریه‌های بیمار از عفونت و مایعات پر می‌شوند که باعث می‌شود اکسیژن نتواند همانند قبل به جریان خون راه پیدا کند و همین موجب بروز برخی نشانه‌ها و علائم در فرد می‌شود که به تشخیص این بیماری کمک می‌کند. سینه پهلو در کودکان و نوزادان نسبتا شایع است که به دلیل آسیب‌‌پذیری بیشتر این گروه سنی، نیازمند مراقبت و توجه بیشتری نسبت به بزرگسالان است.
علائم سینه پهلو در کودکان
نشانه‌های سینه پهلو ممکن است از فردی به فرد دیگر متغیر باشد و دلیل این تغییر عامل ایجادکننده بیماری، سن و تفاوت در سطح سیستم ایمنی بدن افراد مختلف است. سینه پهلو با توجه به مواردی که گفتیم می‌تواند به صورت خفیف یا شدید ظاهر شود که در هر دو صورت مراقبت از بیمار به خصوص کودکان اجباری است. علائم ذات‌الریه بیشتر شبیه نشانه‌هایی است که هنگام ابتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا در بدن بروز پیدا می‌کنند اما علائم مربوط به ذات‌الریه زمان بیشتری برای بهبودی نیاز دارند. برخی از این نشانه‌ها در کودکان عبارتند از:
- تنفس سریع و کوتاه همراه با دشواری
- خس‌خس سینه
- تب و لرز
- عرق کردن بدن
- سرفه مرطوب
- گرفتگی بینی
- حالت تهوع و استفراغ
- کم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی
- ضعف و بی‌حالی
در بین این علائم سرفه و تب بیشتر از بقیه در کودکان شایع‌اند. اگر موارد زیر را در کودک مشاهده کردید به معنای آن است که بیماری به مرحله هشدار رسیده است و سریعا باید کودک را نزد پزشک ببرید:
- تب ۳۸.۹ درجه یا بالاتر
- سرفه مدام همراه با خلط
- درد قفسه سینه
- خلط خون آلود
عوامل ایجاد کننده ذات‌الریه در کودکان
عوامل زیادی در بروز ذات‌الریه تاثیر دارند که از جمله آن‌ها ویروس‌ها و باکتری‌هایی است که در هوا وجود دارند. خوشبختانه در بیشتر موارد این عوامل بیماری‌زا روی ما اثری ندارند چرا که سیستم ایمنی بدن با آن‌ها مقابله می‌کند و مانع بروز بیماری می‌شود اما کودکان به دلیل مقاومت کمتری که نسبت به این عوامل دارند، زودتر بیمار می‌شوند. این عوامل بیماری‌زا بر اساس نوع به چند دسته طبقه‌بندی می‌شوند:
باکتریها
ذات‌الریه(پنومونی) ناشی از باکتری معمولا پس از ابتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا بروز پیدا می‌کند. البته ممکن است به تنهایی نیز موجب ابتلا به سینه پهلو شود. استرپتوکوکوس مهمترین باکتری در ایجاد سینه پهلو در کودکان است و در موارد پیشرفته حتی ممکن است عفونت بخشی از ریه را به همراه داشته باشد.
عوامل شبه باکتری
عوامل بیماری‌زایی وجود دارند که مشابه باکتریها هستند اما در گروه آن‌ها دسته‌بندی نمی‌شوند. به عنوان مثال مایکوپلاسما عالمی برای بیماری ذات‌الریه است. در صورت ابتلا به وسیله این شبه باکتری، نشانه‌های بیماری خفیف‌تر خود را نشان می‌دهند و معمولا با درمان‌های خانگی حال بیمار بهبود می‌یابد.
قارچ‌ها
این عامل بیشتر در افرادی که دچار بیماری‌های مزمن هستند یا کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، موجب بیماری‌زایی می‌شود. برخلاف عفونت‌های باکتریایی و ویروسی، این نوع عوامل در هوا وجود ندارند و ردپای آنان را می‌توان در خاک یا فضولات پرندگان یافت.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در کودکان از علائم تا درمان
ویروس‌ها
معمولا ذات‌الریه به وجود آمده توسط ویروس‌ها نسبت به باکتریها و قارچ‌ها خفیف‌تر است اما می‌تواند در صورت عدم رسیدگی یا عوامل دیگر به مراحل شدید و حاد هم برسد. ویروس‌ها شایع‌ترین عامل بیماری ذات‌الریه در کودکان زیر 5 سال به شمار می‌آیند. ویروس‌هایی که ممکن است با ورود به بدن نشانه‌های ذات‌الریه را آشکار کنند شامل آدنو ویروس، راینو ویروس، ویروس آنفولانزا و ویروس انسداد تنفسی می‌باشد.
تذکر: هر کدام از این عوامل بیماری‌زا می‌توانند به سه صورت اکتسابی از جامعه، از بیمارستان و از ونتیلاتور(دستگاه تنفس مصنوعی) موجب بیماری شوند که مورد اول (از جامعه) از سایرین شایع‌تر است.
تشخیص ذات‌الریه در کودکان
تشخیص سینه پهلو در کودکان توسط پزشک انجام می‌شود. برای این کار پزشک پس از معاینه اولیه با استفاده از شنیدن صدای ریه کودک تصمیم می‌گیرد که نیاز به آزمایش‌های بیشتر وجود دارد یا خیر؟ سری آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون: از کودک مقداری خون گرفته می‌شود تا پس از انجام آزمایش روی آن مشخص شود که کدام عامل بیماری‌زا موجب بروز سینه پهلو شده است. با اینکه آزمایش خون روش رایجی برای تشخیص نوع عامل بیماری‌زا است اما همیشه پاسخ دقیقی به ما ارائه نمی‌دهد.
- عکسبرداری از قفسه سینه: از این آزمایش برای تشخیص محل عفونت و میزان آن استفاده می‌شود. با این حال عکسبرداری فقط محل درگیری را مشخص می‌کند و تعیین کننده عامل بیماری‌زا نیست.
- اندازه‌گیری سطح اکسیژن: از آنجایی که بیماری سینه پهلو باعث می‌شود، اکسیژن به میزان کافی به خون راه پیدا نکند. با این آزمایش مشخص می‌شود که چه مقدار اکسیژن در خون موجود است که با کمک آن وجود تا عدم وجود بیماری ذات‌الریه در کودک مشخص می‌شود.
- آزمایش خلط: با جمع‌آوری مقداری خلط از بیمار، آزمایش‌هایی صورت می‌گیرد که می‌تواند به پیدا کردن عامل بیماری در کودک کمک کند.
پیشگیری از ذات‌الریه در کودکان
توصیه‌های زیر به منظور جلوگیری از ابتلا به ذات‌الریه(سینه پهلو) است که با رعایت آنان می‌توانید کودک خود را از این بیماری مصون بدارید:
- دریافت واکسن: دریافت واکسن هیب، پنج‌گانه و ام‌ام‌آر را برای فرزندتان فراموش نکنید. این واکسن علاوه بر محافظت در برابر سینه پهلو به پیشگیری از ابتلای کودک به مننژیت و مسمومیت خون کمک می‌کند. همچنین واکسن‌های دیگر که برای جلوگیری از آنفولانزا، دیفتری و سیاه‌سرفه هستند نیز می‌توانند از ابتلا به ذات‌الریه به عنوان یک بیماری ثانویه پیشگیری کنند.
- رعایت بهداشت فردی: مرتب شستن دست‌ها از وارد شدن عوامل بیماری‌زا به بدن جلوگیری می‌کند. همچنین لازم است هنگام عطسه و سرفه حتما جلوی دهان با دستمال گرفته شود تا آلودگی در محیط پخش نشود.
- محیط بدون دخانیات: سیگار کشیدن و مصرف دخانیات در محیطی که کودکان و نوزادان در آن حضور دارند، شانس بیمار شدن آن‌ها را در مقایسه با سایر کودکان چندین برابر می‌کند. ذات‌الریه، آسم، عفونت‌گوش و سرماخوردگی از جمله بیماری‌هایی هستند که کودکان در معرض دود سیگار بیشتر به آن‌ها مبتلا می‌شوند.
درمان
درمان ذات‌الریه، درمان عفونت را شامل می‌شود که از بروز عوارض دیگر جلوگیری می‌کند. بهبود بیشتر علائم سینه پهلو از چند روز تا چند هفته به طول می‌انجامد. تشخیص و انتخاب نوع درمان با توجه به شدت و عامل ایجادکننده ذات‌الریه در کودک و شرایط کلی او بر عهده پزشک متخصص است. به طور کلی درمان ذات‌الریه به روش‌های زیر صورت می‌پذیرد:
- تجویز شربت ضدسرفه برای نرم شدن سینه و خلط
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان ذات‌الریه ناشی از عفونت باکتریایی
- نوشیدن آب و مایعات فراوان، آبمیوه طبیعی، شیر و سوپ گرم
- استراحت کافی تا زمان بهبودی کامل تب و سایر علائم
در موارد شدیدتر بیماری معمولا از درمان‌های زیر استفاده می‌شود:
- اکسیژن درمانی
- دریافت آنتی‌بیوتیک وریدی
- تخلیه بینی با مکش
امیدواریم مطالب فوق برای شما همراهان عزیز کاربردی و مفید بوده باشد. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارید.
تیم محتوای ژرسه
منابع:
