باید و نباید‌های دیابت در بارداری
دیابت حاملگی، شرایطی است که در آن سطح قند خون در زنان باردار افزایش می‌یابد. این حالت معمولاً در حدود ۲ تا ۱۰ درصد از حاملگی‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی در این دوران شناخته شود. دیابت به عنوان یکی از بیماری‌های مزمن و پیچیده مشهور است که در آن، سطوح بالای قند خون نشان‌دهنده وجود آن است. پس از خوردن غذا دستگاه گوارش انسان به طور خودکار بخش اعظمی از آن را به گلوکز تبدیل می‌کند. سپس گلوکز وارد جریان خون شده و با کمک انسولین که هورمونی است که توسط پانکراس تولید می‌شود، به عنوان منبع انرژی برای سلول‌ها عمل می‌کند.
اگر بدن به اندازه کافی انسولین تولید نکند یا سلول‌ها به درستی به انسولین پاسخ ندهند، گلوکز به جای ورود به سلول‌ها و تولید انرژی، در خون انباشته می‌شود. تغییرات هورمونی در اوایل بارداری می‌تواند باعث کاهش پاسخ سلول‌ها به انسولین شود. با ما همراه شوید تا در مورد دیابت در بارداری نکاتی کاربردی را بگوییم.
دیابت حاملگی چگونه است؟
در بسیاری از موارد دیابت حاملگی مشکل خاصی برای زنان ایجاد نمی‌کند. در شرایط عادی هنگامی که بدن به انسولین بیشتری نیاز دارد، پانکراس به تولید مقدار بیشتری از آن می‌پردازد. اگر پانکراس نتواند با نیاز روزافزون بدن به انسولین هماهنگ شود، سطح گلوکز خون افزایش می‌یابد و این امر منجر به دیابت حاملگی می‌شود. بیشتر زنانی که در دوران بارداری دیابت دارند، پس از زایمان بهبود می‌یابند. با این حال در صورتی که زنی در بارداری‌های قبلی خود دیابت حاملگی داشته باشد، احتمال باقی ماندن این شرایط در بارداری‌های بعدی وجود دارد.
نشانه‌های دیابت در بارداری
- افزایش دفعات ادرار
- تشنگی و گرسنگی مفرط
- کاهش ناگهانی وزن
- خستگی مزمن
- بدخلقی
- مشکلات در بینایی مانند تاری دید
- تاخیر در بهبود زخم‌ها
چه افرادی بیشتر در معرض دیابت حاملگی قرار دارند؟
- زنان دارای اضافه وزن
- تجربه دیابت حاملگی در گذشته
- داشتن قند در ادرار
- زایمان نوزاد با وزن بالا (بیش از ۴ کیلوگرم)
- تولد نوزاد مرده یا ناقص
- فشارخون بالا
- بارداری در سنین بالاتر از ۳۵ سال
- سابقه خانوادگی دیابت
تاثیر دیابت در بارداری بر حاملگی و جنین
دیابت حاملگی می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر حاملگی و جنین داشته باشد. با این حال با تشخیص به موقع و مدیریت مناسب، اغلب موارد به تولد نوزادان سالم منجر می‌شود. کنترل دقیق سطح قند خون از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش منظم و در موارد خاص، استفاده از داروهای تجویزی می‌تواند به جلوگیری از عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت برای مادر و جنین کمک کند. افزایش بی‌رویه سطح گلوکز خون مادر می‌تواند منجر به تحریک پانکراس نوزاد برای تولید انسولین بیشتر شود که این امر می‌تواند به افزایش وزن غیرطبیعی و چاقی در نوزاد به ویژه در ناحیه بالاتنه منجر شود.
این وضعیت ممکن است به ماکروزومی منجر شود که در آن نوزاد به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که نمی‌تواند از کانال زایمان عبور کند یا ممکن است شانه‌های نوزاد در کانال گیر کنند، که به این حالت دیستوشی شانه گفته می‌شود. بنابراین ممکن است نیاز به اقدامات فوری مانند سزارین باشد. لازم به ذکر است نوزادانی که در شرایط دیابت در بارداری مادر متولدشده‌اند به دلیل قند خون بالا چربی آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند که این موضوع می‌تواند منجر به اضافه وزن در کودکی و بزرگسالی شود.
کنترل قند خون نوزاد
به منظور تنظیم سطح قند خون در نوزادان، بدن نوزاد به تولید انسولین ادامه می‌دهد تا به مقابله با میزان بالای گلوکز موجود در خون مادر بپردازد و از این طریق سطح قند خون نوزاد را کاهش دهد. این وضعیت می‌تواند در صورتی که سطح قند خون مادر در طول بارداری و به خصوص در زمان زایمان بالا باشد، تشدید یابد. پرسنل پزشکی معمولاً در زمان تولد نوزاد با بررسی یک قطره خون از پاشنه پای نوزاد، سطح قند خون او را مورد آزمایش قرار می‌دهند. تغذیه نوزاد با شیر مادر به طور فوری پس از تولد توصیه می‌شود تا به این وسیله از کاهش بیش از حد سطح قند خون نوزاد جلوگیری شود.
آزمایش قند خون در نوزادان می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی نظیر تشنج، کما و آسیب‌های مغزی که ممکن است به دلیل بی توجهی این مسئله رخ دهد، کمک کند. نظارت ناکافی بر سطح قند خون مادر می‌تواند در زمان تولد مشکلات تنفسی را برای نوزاد به همراه داشته باشد که این مسئله برای نوزادان نارس بیشتر خطرناک است. علاوه بر این زردی، خطر ابتلا به پلی‌سیتمی (یک اختلال خونی که در آن تولید گلبول‌های قرمز خون توسط مغز استخوان افزایش می‌یابد) و هیپوکلسمی (کمبود کلسیم در خون) از دیگر مشکلاتی هستند که ممکن است به دلیل کنترل نامناسب قند خون مادر در نوزاد ایجاد شوند. این شرایط می‌تواند بر عملکرد قلب نوزاد نیز تأثیر بگذارد.
براساس تحقیقات وجود دیابت در مادر می‌تواند با افزایش خطر تولد نوزاد مرده در دو ماه آخر بارداری مرتبط باشد. همچنین زنان دیابتی در دوران بارداری، به ویژه کسانی که دچار چاقی و افزایش قند خون هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی قرار دارند.
مقاله مرتبط : نحوه انتقال هموفیلی از مادر به جنین
اقدامات لازم برای مدیریت افزایش قند خون در دوران بارداری
- سطح گلوکز خون مدام با استفاده از دستگاه سنجش قند خون یا نوارهای تست در خانه اندازه‌گیری شود.
- پیروی از یک برنامه غذایی مناسب که با توجه به قد و وزن شما تنظیم شده است. (این برنامه باید شامل مقادیر مناسبی از مواد مغذی مختلف مانند پروتئین، چربی و کربوهیدرات باشد. همچنین ویتامین‌ها، مواد معدنی و کالری را نیز در بر گیرد تا بتواند سطح گلوکز خون را در حالت ثابت نگه دارد.)
- انجام ۳۰ دقیقه ورزش ملایم و مناسب روزانه با مشورت پزشک که به کنترل دیابت در دوران بارداری کمک می‌کند. به عنوان پیاده‌روی مناسب است.
- استفاده از دارو در صورت لزوم (تقریباً ۱۵ درصد از زنان مبتلا به دیابت در دوران بارداری نیاز به مصرف دارو دارند.)
دیابت بارداری پس از زایمان موقت یا ماندگار؟؟
دیابت بارداری پس از زایمان می‌تواند موقت یا دائمی باشد. احتمال بروز دیابت پس از بارداری در صورت وجود شرایط زیر ممکن است:
- چاقی بیش از حد
- دیابت شدید در طول بارداری
- میزان حداکثری گلوکز پس از زایمان در جواب آزمایش
پزشکان به زنان توصیه می‌کنند که برای جلوگیری از افزایش دیابت پس از بارداری، وزن خود را کاهش دهند و رژیم غذایی مناسبی داشته باشند. ورزش و تغذیه کودک با شیر مادر در کاهش وزن مادر موثر است. این اقدامات نیز از بروز دیابت نوع دوم و بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری می‌کنند.
عوارض جانبی دیابت بارداری
در صورتی که دیابت حاملگی به درستی مدیریت نشود، افزایش سطح گلوکز خون در طول بارداری می‌تواند بر سلامت جنین تأثیر بگذارد و ممکن است منجر به مشکلات زیر برای نوزاد شود:
- افزایش وزن بیش از حد
- ریسک بالای ابتلا به دیابت در دوران بعدی زندگی
بنابراین، مدیریت دیابت حاملگی با استفاده از روش‌های درمانی توصیه شده توسط پزشک ضروری است
راهکارهایی برای جلوگیری از دیابت حاملگی
دیابت حاملگی یکی از شرایطی است که ممکن است در دوران بارداری رخ دهد اما با اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر آن را کاهش داد. اصلاح سبک زندگی، افزایش فعالیت‌های بدنی و پیروی از یک برنامه غذایی متعادل می‌تواند به تأخیر انداختن یا جلوگیری از ابتلا به این بیماری کمک کند.
تغییراتی در سبک زندگی
- به طور منظم و در زمان‌های مشخص غذا بخورید.
- فعالیت بدنی روزانه را افزایش دهید و از سکون طولانی مدت پرهیز کنید.
- سطح استرس و نگرانی خود را کاهش دهید و روحیه‌ای مثبت و شاداب داشته باشید.
- به دنبال یک برنامه غذایی سالم و متعادل باشید.
اگرچه پیشگیری کامل از دیابت حاملگی ممکن نیست اما داشتن سبک زندگی سالم می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. اگر در دوران بارداری هستید و عوامل خطر دیابت حاملگی را دارید، مصرف غذاهای مغذی و انجام ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید. حتی فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی نیز می‌تواند مفید باشد. اگر قصد بارداری دارید و دچار اضافه وزن هستید، پیش از اقدام به بارداری با کمک پزشک خود وزن خود را کاهش دهید. کاهش وزن حتی به میزان اندک می‌تواند خطر ابتلا به دیابت حاملگی را کم کند. در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های دیابت حاملگی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
امیدواریم مطالب فوق برای شما عزیزان و مادران باردار عزیز کاربردی بوده باشد و جای سوالی را باقی نگذارد. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارید.
تیم محتوای ژرسه
منابع:
