فاویسم چیست و چه نکاتی بهتر است تا بدانید
فاویسم چیست؟ آیا تاکنون در مورد باقلا و حساسیت‌های ناشی از آن چیزی شنیده‌اید؟ شاید شما هم از آن دسته افرادی باشید که به باقلا حساسیت شدیدی دارند. اکنون که فصل بهار و تابستان از راه رسیده و زمان فراوانی این سبزی است، خوب است تا در مورد آن مطالبی را بیاموزید تا اگر منجر به حساسیت شد از خوردن آن اجتناب کنید.
آیا می‌دانید فاویسم چیست؟
در اثر کمبود فعالیت آنزیم گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز و گلبول‌های قرمز خون که اغلب به صورت ارثی می‌باشد، بیماری در افراد ایجاد می‌شود که در موارد حادتر آن با نام فاویسم شناخته می‌شود. وظیفه این آنزیم تنظیم عملکرد طبیعی گلبول‌های قرمز خون می‌باشد. در نتیجه کمبود آن منجر به تخریب گلبول‌های قرمز خون شده و در نهایت کم خونی همولیتیک همراه زردی را برای فرد به همراه خواهد داشت.
علت بیماری فاویسم
بیماری فاویسم یک بیماری ارثی است که از پدر، مادر یا هر دو به کودک منتقل می‌شود. ژن معیوبی که باعث کمبود G6PD می‌شود، روی کروموزوم X قرار دارد. در نتیجه دو حالت ایجاد می‌شود:
- مردها یک کروموزوم x دارند، پس بیشتر از زنان به این عارضه دچار می‌شوند. همچنین زمانی که یک نسخه از ژن تغییر می‌کند، برای بیماری فاویسم کافی است.
- زنان دو کروموزم x دارند، پس اگر دو کروموزوم آن‌ها درگیر نشود، ناقل هستند. همین‌طور آن‌ها علائم فاویسم را ندارند و تنها می‌توانند به فرزند خود منتقل کنند.
انواع فاویسم براساس کمبود آنزیم و شدت همولیز
- l: کسانی که کمبود شدید آنزیم دارند و از کم خونی همولیتیک مزمن هم رنج می‌برند.
- ll: در اثر کمبود آنزیم گلبول‌های قرمز به سرعت از بین می‌روند.
- lll: میزان کمبود آنزیم در سطح متوسط است و همولیز با عوامل استرس‌زا ارتباط مستقیم دارد.
- Iv: کمبود آنزیم ندارند و عوارض خفیفی دارند.
- V: زیاد شدن آنزیم بدون این‌که عوارض جانبی داشته باشد.
علائم حساسیت به باقلا
- افزایش ناگهانی دمای بدن
- زرد شدن پوست
- مشاهده تغییر رنگ ادرار و دیدن رنگ‌های زرد پررنگ تا نارنجی تیره
- احساس خستگی مفرط
- نفس‌های تند و عمیق
- داشتن ضربان قلب تند و ضعیف
- حالت تهوع
- اسهال
- درد شکم
- بزرگ شدن طحال
- افت فشارخون
مقاله مرتبط : حساسیت بهاری از پیشگیری تا درمان با کمک طب سنتی
نحوه تشخیص
- پزشک با تجویز آزمایش خون میزان آنزیم G6PD را بررسی می‌کند.
- آزمایش G6PD یک آزمایش ساده است که در آن پزشک میزان گلوکز-6-فسفات- دهیدوژناز در خون را بررسی می‌کند و علت کم خونی همولیتیک را تشخیص می‌دهد.
تذکر: پزشک آزمایش‌هایی مانند شمارش کامل خون، هموگلوبین سرم، هموگلوبین ادرار، فارماکوژنتیک و شمارش رتیکولوسیت را برای تشخیص میزان گلبول‌قرمز و کم خونی همولیتیک تجویز می‌کند.
پیشگیری از بیماری فاویسم
مصرف داروهای ضدمالاریا، آنتی‌بیوتیک و آسپرین چون عوارض جانبی دارد، حتما باید با تشخیص پزشک مصرف شود. همین‌طور قرار گرفتن در معرض حشره‌کش‌ها و نفتالین خطرناک است. این افراد از مصرف زیاد مکمل آهن و ویتامین k باید خوددراری کنند.
راه درمان فاویسم چیست؟
از قدیم گفته‌اند که پیشگیری بهتر از درمان است. چنانچه از حساسیت خود به باقلا آگاه هستید، قبل از هر چیز از خوردن آن خودداری کنید. در سایر موارد نیز برای درمان موارد زیر توصیه می‌شوند:
- انجام مکمل درمانی با آهن در صورت بروز آنمی همولیتیک شدید
- مراحل درمانی با کمک اکسیژن
- انتقال مقدار زیادی از مایعات به بیمار جهت جلوگیری از صدمه به کلیه‌ها
- در موارد بسیار حاد نیز تعویض خون
ابتلا به فاویسم چه خطراتی دارد؟
علاوه بر بیماری فاویسم، مبتلایان به آن در معرض خطرات دیگری نیز هستند. خطراتی از جمله آسیب شدید و جدی به کلیه‌ها است. این آسیب در صورت مصرف زیاد باقلا و مصرف داروها ایجاد می‌شود. برای پیشگیری از این خطر در اولین مرحله باید از دریافت باقلا و داروهای خاص در این افراد اجتناب شود.
لازم به ذکر است که سابقه فامیلی در ابتلا به این بیماری بسیار موثر است. در نتیجه افرادی که پدر و مادر یا اقوامشان مبتلا به فاویسم هستند، باید توجه داشته باشند که امکان بروز این بیماری برای آن‌ها نیز وجود دارد.
نکته: نتایج برخی تحقیقات در این زمینه حاکی از آن است، برخی از افراد مبتلا به فاویسم تنها به آنمی همولیتیک مبتلا بوده و بعد از مصرف باقلا و داروهای ممنوع این بیماری علائم حادی از خود بروز نمی‌دهند.
خوراکی‌های ممنوع در فاویسم
در صورت وجود بیماری فاویسم مصرف موارد زیر ممنوع هستند:
- مصرف مقادیر زیاد مکمل ویتامین C
- مصرف رنگ‌های مصنوعی
- خوراکی‌هایی همچون منتول یا غذاهای حاوی منتول مانند آبنبات و خوشبوکننده‌های دهان
- انواع باقلا مانند باقلا سبز، باقلا شمالی و لوبیای سویا
- مواد غذایی حاوی سویا مانند توفو
- مصرف برخی خوراکی‌ها مانند بادام زمینی
- مصرف برخی جوانه‌ها
- عدم مصرف چای سبز، چای سیاه، عرق یا عصاره شیرین بیان
بررسی فاویسم در دوران بارداری و شیردهی
در صورت تشخیص علائم فاویسم در مادران شیرده، نیاز به هیچ درمان خاص و اضافی نبوده و همچنین خطری نوزاد را نیز تهدید نمی‌کند.
فرایند این بیماری در مادران بدین ترتیب است که با مصرف مواد غذایی و داروهای ممنوع، هموگلوبین سلول‌های آسیب دیده آن‌ها به بیلی روبین تبدیل می‌شود. شاید اینگونه به نظر برسد که بیلی روبین به واسطه شیر مادر وارد بدن کودک نیز می‌شود اما باید دانست هیچ نظریه و تحقیق علمی پیرامون اثبات این موضوع وجود نداشته و در نتیجه می‌توان گفت بیلی‌روبین در بدن کودک افزایش پیدا نمی‌کند.
بیشتر بدانید: مسمومیت بارداری از پیشگیری تا علائم و درمان آن
همچنین لازم به ذکر است از آنجایی که این بیماری ارثی است با رعایت رژیم غذایی در دوران بارداری منجر به بروز حساسیت در آینده نخواهد شد اما توصیه می‌شود در خصوص خوردن باقلا و احتمال ایجاد حساسیت بهتر است با پزشک مشورت کنید.
آیا با افزایش سن شدت بیماری فاویسم کمتر می‌شود؟
فاویسم یک بیماری ارثی است که تا پایان عمر همراه بیمار است. در نتیجه بیمار همیشه در معرض خطر همولیز است.
امیدواریم مطالب فوق تمام سوالات ذهنی شما همراهان عزیز را جواب داده باشد. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما درمیان بگذارید.
تیم محتوای ژرسه
منبع: science direct
