اسهال در کودکان از علائم تا علت و درمان آن
یکی از رایج‌ترین عارضه‌هایی که در دوران کودکی، بیشتر کودکان آن را تجربه می‌کنند، اسهال است. به طور معمول اسهال در کودکان به صورت خفیف رخ می‌دهد و تا زمانی که باعث کم‌آبی در بدن نشود، خطرناک نیست. برخی والدین مدفوع طبیعی نوزادان خود را با اسهال اشتباه می‌گیرند. باید بدانید که نوزادان به خصوص تا یک ماهگی مدفوع نرم و روان دارند و این امر در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، رایج‌تر است. بنابراین برای تشخیص بیرون‌روی در نوزادان بهتر است به پزشک مراجعه شود.
عنوان‌هایی که در ادامه خواهید خواند:
تعریفی از اسهال
اسهال به حالتی از دفع گفته می‌شود که بافت مدفوع در آن به صورت روان و آبکی باشد و فرد مکررا نیاز به دفع داشته باشد. بدن با کمک این راه میکروب‌ها را از خود خارج می‌کند. این عارضه معمولا بعداز گذشت 2 روز خود به خود بهبود می‌یابد اما اگر ادامه پیدا کند، نیازمند بررسی و مراقبت ویژه توسط پزشک است. اسهال به دو صورت حاد و مزمن پدیدار می‌شود:
- اسهال حاد (کوتاه مدت): این نوع از اسهال معمولا ریشه باکتریایی دارد و عوامل ایجاد کننده آن از راه آب یا غذای آلوده وارد بدن می‌شوند. همچنین ممکن است فرد به ویروسی مبتلا شود که در او ایجاد اسهال کند. بنابراین فرد مبتلا پس از گذشت حداکثر دو روز به حالت عادی برمی‌گردد.
- اسهال مزمن (بلند مدت): مشکلاتی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر باعث بروز این عارضه می‌شوند. بیماری‌هایی که باعث التهاب روده می‌شوند، مانند کولیت اولسراتیو، ژیاردیا، کرون یا بیماری سلیاک هم در بروز اسهال دخالت دارند. درنتیجه فرد مبتلا پس از چند هفته بهبود پیدا می‌کند.
بیشتر بدانید: موبایل (گوشی همراه) برای کودکان مضر است؟
به طور کلی اگر تعداد دفعات نیاز به دفع در کودک شما به طور ناگهانی افزایش یافت، ممکن است علامتی از بروز اسهال باشد.
نشانه‌های اسهال در کودکان
نشانه‌هایی که همراه اسهال در بدن بروز می‌یابد از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. شایع‌ترین این علائم در زیر ذکر شده‌اند:
- دل‌درد و معده درد بیش از 2 ساعت
- نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ
- کم‌اشتهایی
- کم‌آبی‌بدن
اگر هرکدام از این نشانه‌ها را در کودک بروز پیدا کردند، توصیه می‌شود خودسرانه به درمان خانگی نپردازید. اگر کودک شما کمتر از 3 ماه سن دارد، تشخیص و درمان را به پزشک بسپارید. در موارد حاد برخی علائم دیگر نیز با اسهال همراه می‌شوند که در ادامه به آنها اشاره شده است. توصیه می‌شود در صورت مشاهده این‌گونه علائم حتما هر چه سریع‌تر کودک را به پزشک متخصص نشان دهید. این نشانه‌ها عبارتند از:
- استفراغ مکرر
- اسهال خونی
- مدفوع سیاه رنگ
- بثورات پوستی
- کاهش وزن
- تب شدید و دائمی
البته ممکن است این نشانه‌ها علت وجود بیماری دیگری در کودک شما باشد که بررسی دقیق آن نیازمند مراجعه به پزشک است. برای تشخیص علت اسهال بعداز ارائه شرح حال، پزشک سوالاتی درباره خوراکی‌هایی که کودک اخیرا مصرف کرده است و زمان شروع علائم می‌پرسد، سپس کودک معاینه خواهد شد. در صورت لزوم برای کودک آزمایش‌های خون و مدفوع تجویز می‌شود. پزشک با کمک اطلاعات به دست آمده بهترین راه درمان را انتخاب می‌کند.
بیشتر بدانید: رنگ مدفوع نوزاد و دلایل آن
علت بروز اسهال در کودکان
عفونت باکتریایی
باکتری‌هایی همانند سالمونلا، استافیلوکوک، کمپیلوباکتر یا باکتری ای‌کولای می‌توانند موجب عفونت و اسهال شوند. علائم همراه آن شامل تب شدید، وجود خون در مدفوع و دل‌درد می‌باشد. ابتلا به باکتری ای‌کولای که در گوشت خام و نیم‌پز یافت می‌شود، می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت کودک باشد. تشخیص اسهال ناشی از عفونت باکتریایی توسط پزشک و با کمک آزمایش‌هایی مانند کشت مدفوع انجام می‌شود.
عفونت ویروسی
ابتلای کودک به ویروس‌هایی مانند آنفلوآنزا، روتاویروس، آدنوویروس، کالیسی‌ویروس، آستروویروس و دیگر انواع ویروس می‌تواند باعث بروز بیرون‌روی شود.
عفونت انگلی
بعضی از عفونت‌های انگلی مانند عفونت ناشی از انگل ژیاردیازیس می‌تواند موجب نفخ شکم، اسهال و مدفوع چرب شود. این انگل معمولا در فضاهای عمومی مانند مهدکودک‌ها بیشتر وجود دارد.
دلایل دیگر اسهال در کودکان
تحمل نکردن غذا و عدم هضم آن
بیشتر به دلیل عدم تحمل قند شیر (لاکتوز) به وجود می‌آید که موجب می‌شود غذا یا شیر خورده شده بدون هضم شدن از بدن خارج شوند و ایجاد اسهال کند. این واکنش غیرطبیعی بدن می‌تواند همراه با دل درد، نفخ و گاز معده باشد.
حساسیت غذایی
در مواردی سیستم ایمنی بدن به بعضی از مواد غذایی واکنش نشان می‌دهد. این واکنش‌ها شامل قرمزی و ورم دور لب‌ها یا صورت است. اگر این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، برای کمک به اورژانس زنگ بزنید. از جمله مواد غذایی حساسیت‌زا می‌توان به شیر، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، سویا، گندم، انواع آجیل، ماهی و غذاهای دریایی اشاره کرد.
بیماری‌های روده
از بیماری‌هایی که روی روده تاثیر می‌گذراند، می‌توان به سلیاک و بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری‌های کرون و کولیت اولسراتیو اشاره کرد.
آنتی‌بیوتیک‌ها
احتمال دارد کودک با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دچار اسهال شود. در این موارد لازم است مصرف آنتی‌بیوتیک را ادامه دهید تا دوره درمان کامل شود و در صورت لزوم با پزشک مشورت کنید. ممکن است پزشک ترجیح دهد دوز مصرفی دارو کمتر شود و رژیم غذایی خاصی را توصیه کند. به عنوان مثال احتمال دارد یک پروبیوتیک تجویز کند یا نوع آنتی‌بیوتیک را عوض کند.
درمان‌های ساده خانگی
درمان اسهال با توجه به ریشه آن متفاوت است. به عنوان نمونه اگر ریشه ویروسی داشت، می‌توان از درمان‌های خانگی تا زمان رفع آن بهره برد. اگر به دلیل ورود باکتری به بدن باشد، می‌توان انتظار داشت که برای بهبودی پزشک توصیه به مصرف آنتی‌بیوتیک کند. اسهال‌هایی که از انگل نشئت می‌گیرند نیز با داروهای ضدانگلی درمان می‌شوند. شما نیز می‌توانید با انجام موارد زیر به بهبودی کودک خود کمک کنید:
- از مصرف قندها بپرهیزید: نوشیدنی‌های حاوی قند، آب را به روده‌ها می‌کشاند و اسهال را شدیدتر می‌کند. پس از مصرف نوشابه‌ها، آبمیوه‌ها، آب قند، ژله و مانند آنها به کودکان پرهیز کنید.
- غذای مناسب آماده کنید: با آماده کردن وعده‌های غذایی مناسب می‌توانید دوران اسهال را در کودکانی که توانایی غذا خوردن دارند، کوتاه‌تر کنید. موادغذایی توصیه شده برای مصرف در هنگام بروز این عارضه شامل مواد کربوهیدرات‌دار مانند نان و برنج، گوشت بدون چربی، ماست، حبوبات، میوه‌ها و سبزی‌ها است. اگر کودک شما اشتها ندارد با متعادل نگه‌داشتن آب در بدن او به بازگشت اشتهای او کمک کنید.
راهکارهای دیگر
- تعویض پوشک فراموش نشود: پوشک کودک را مرتب عوض کنید و او را خشک نگه‌دارید. استفاده از پماد و پودرهای مخصوص هم برای پیشگیری از سوختگی توصیه می‌شود.
- به کودک آرامش بدهید: با در آغوش گرفتن و نوازش کودک خود بی‌قراری را از او دور کنید.
- از کم آبی بدن جلوگیری کنید: در صورت عدم همراهی کودک تغذیه کودک با شیر مادر یا شیرخشک را ادامه دهید. به یاد داشته باشید که حفظ تعادل آب در بدن اولین اولویت درمانی در زمان بروز بیرون‌روی در کودک است.
اولین کاری که در مواجهه با کودک مبتلا به بیرون‌روی باید انجام دهیم این است که با کمک راه‌های مختلف به او مایعات برسانیم تا بدن او را از کم‌آبی دور کنیم. در آخر در صورت ادامه‌دار بودن آن یا همراهی آن با علائم خطرناک مراجعه به پزشک ضروری است.
امیدواریم مطالب فوق برای شما همراهان عزیز مفید بوده باشد. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای سازنده خود را با ما در میان بگذارید.
تیم محتوای ژرسه
منبع: healthy children
