واریکوسل چیست؟ از علائم تا درمان مناسب آن
واریکوسل به پیچ‌خوردگی و اتساع سیاهرگ‌های بالای بیضه‌ها گفته می‌شود. در مورد دلایل به وجود آمدن این عارضه نظرات مختلفی مانند بالا رفتن حرارت بیضه‌ها، کم شدن جریان خون در بیضه‌ها، اختلال در انتقال مواد، اکسیژن‌رسانی ناکافی به بیضه‌ها یا غدد فوق کلیه و متابولیت‌های کلیوی یا حتی ترکیبی از موارد ذکر شده را به عنوان دلایل به وجود آمدن واریکوسل ذکر کرده‌اند.
واریکوسل یکی از شایع‌ترین علل ناباروری ثانویه در مردان محسوب می‌شود که رشد بیضه‌ها را کم می‌کند. در ضمن کاهش حرکت اسپرم باعث ایجاد تغییر در انزال و کاهش تعداد و تغییر شکل اسپرم‌ها می‌شود. البته این مسئله تاثیری در توانایی جنسی یا انزال زودرس ندارد.
علائم واریکوسل
واریکوسل مانند هر اختلال جسمی دیگر می‌تواند همراه با علامت یا بدون علامت باشد. درد در این اختلال ممکن است به صورت تیز یا مبهم باشد. همچنین ممکن است با فعالیت‌های ورزشی بیشتر شود یا در اثر ایستادن‌های طولانی به وجود بیاید و هنگام دراز کشیدن و خوابیدن به پشت کم شود. در ضمن درد در طی روز زیاد می‌شود. تورم یکی دیگر از علائم این بیماری است که به صورت تغییر سایز در بیضه‌ها خود را نشان می‌دهد. معمولا در بیضه سمت چپ این مشکل شایع‌تر است. در صورت تفاوت ظاهری یا احساس وجود توده در هنگام لمس توصیه می‌شود به پزشک مراجعه شود.
به این منظور معاینات دوره‌ای توصیه می‌شود. معاینه با دست در حالت ایستاده و خوابیده انجام شود تا تورم و تغییر اندازه مشخص شود. ممکن است تغییر اندازه عروق با چشم قابل مشاهده باشد یا با لمس احساس درک یک کیسه پر از کرم که عروق داخل بیضه‌ها هستند، درک شوند.
درجه‌بندی بیماری
درجه‌بندی در بیماری‌ها جهت بررسی میزان شدت بیماری، طول مدت و نحوه درمان اهمیت دارد. از طرفی این درجه‌بندی برای درک بیمار و مقایسه روش‌های درمانی نیز تاثیر دارد.
واریکوسل به ۳ درجه یا گرید طبقه‌بندی‌شده است:
1: در این حالت عروق بیضه‌ها هنگام زور زدن بیمار قابلیت لمس شدن دارند.
۲: وریدهای بیضه در حالت ایستاده قابل لمس می‌باشند.
۳: در این درجه شدت تورم عروق بیضه‌ها به شکلی است که در حالت ایستاده قابلیت مشاهده شدن دارند.
حالت دیگر در این مشکل به نام ساب کلینیکال خوانده می‌شود که عروق توسط لمس کردن و معاینه تشخیص داده نمی‌شوند اما با استفاده از روش سونوگرافی قابل تشخیص است.
یکی از مواردی که پزشکان به دنبال تشخیص این بیماری می‌باشند، ناباروری است. در این مواقع حتما شرح حال و معاینه از بیمار انجام می‌شود. در ضمن انجام آزمایش منی در آزمایشگاه تخصصی ضروری است. هنگام تشخیص واریکوسل معاینه بسیار مهم است و سونوگرافی داپلر جهت تائید یا در بیماران چاق یا در موارد ساب کلینیکال اهمیت پیدا می‌کند.
مقاله مرتبط : رژیم غذایی مناسب برای افزایش باروری مردان
درمان مناسب واریکوسل
تنها راه درمان بیماری واریکوسل جراحی است. البته این تصمیم نیازمند بررسی فاکتورهای متعددی است. این فاکتورها شامل تأهل و فرزند (داشتن یا نداشتن فرزند)، شدت یا درجه واریکوسل و سن هستند.
اگر بیمار به علت ناباروری مراجعه نموده است و گرید درجه ۲ یا ۳ باشد، عمل جراحی اجتناب‌ناپذیر است. البته اگر آزمایش منی بیمار نیز اختلال را نشان داده باشد، داشتن ۲ یا ۳ بار آزمایش منی در آزمایشگاه ضرورت دارد.
واریکوسل یک بیماری خوش‌خیم محسوب می‌شود که به درمان پاسخ می‌دهد. البته عمل جراحی به تصمیم بیمار جهت بچه‌دار شدن و گرید بیماری بستگی دارد. در صورتی که فرد تمایلی به بچه‌دار شدن دارد و مرد جوانی است، توصیه می‌شود که جهت پیشگیری از اثرات واریکوسل بر ناباروری عمل را انجام دهد.
عمل جراحی با روش‌های مختلف میکروسکوپی صورت می‌پذیرد. نوع عمل جراحی بستگی به سایر شرایط بیمار، امکانات پزشکی و برخی مسائل تخصصی دارد که بنا به ضرورت با مشورت بیمار تصمیم‌گیری انجام می‌شود.
مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی
قبل از عمل جراحی آزمایش خون و بررسی اسپرم انجام می‌شود. همین‌طور اطراف ناحیه‌ای که باید عمل شود، شب قبل یا صبح روز عمل باید اصلاح شود. بیمار از 12 شب روز قبل عمل نباید چیزی بخورد. این عمل به طور متوسط در حدود 30 تا 40 دقیقه طول می‌کشد و معمولا بیمار همان روز یا صبح روز بعد مرخص می‌شود. پس از عمل دوران نقاهت بین 7 تا 14 روز است و پزشکان توصیه می‌کنند که رابطه جنسی از روز هفتم به بعد انجام شود، مانعی ندارد. همچنین توصیه می‌کنند تا 2 هفته بعد عمل از شورت محافظ برای حفاظت از بیضه‌ها استفاده شود. به طور تقریبی 3 تا 4 ماه بعد عمل آزمایش اسپرم از مریض گرفته می‌شود تا احتمال باروری بررسی شود.
نکته: شورت محافظ را می‌توان به راحتی از داروخانه تهیه کرد.
انواع روش‌های جراحی واریکوسل
- اینگویتال میکروسکوپیک: یک برش کوچک در پایین شکم نزدیک آلت و بالای بیضه می‌زنند و با کمک میکروسکوپ انجام می‌دهند. فایده این روش این است که شریان، عروق لنفاوی و عصب حفظ می‌شوند و میزان برگشت آن خیلی کم است.
- اینگویتال: تقریبا مانند روش اول است ولی بدون میکروسکوپ انجام می‌شود. در نتیجه عوارض آن بیشتر است.
- لاپاراسکوپ: حدود سه سوراخ در داخل شکم ایجاد می‌کنند و گاز به داخل شکم می‌فرستند تا فضای کافی برای کار ایجاد شود. در این روش احتمال آسیب به روده، مثانه و شریان وجود دارد.
- آمبولیزاسیون: در این روش از طریق وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون بیمار یا مواد سنتتیک و مصنوعی به داخل ورید می‌فرستند. این کار نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر و تجهیزات پیشرفته دارد. همچنین در مواردی که واریکوسل بیش از دو بار عود کرده باشد، این نوع جراحی پیشنهاد می‌شود.
بیشتر بدانید: بهبود باروری در مردان به کمک رژیم غذایی و مصرف ویتامین‌ها
پیامدهای جراحی
- عوارض کوتاه مدت پس از عمل که شامل درد، عفونت، زخم، خونریزی یا خون‌مردگی اطراف قسمتی که عمل شده است، گاهی ممکن است بی‌حسی اطراف ناحیه‌ای که عمل شده یا در پوست کیسه بیضه ایجاد شود.
- عوارض بلند مدت که همان برگشت مجدد واریکوسل، جمع شدن مایع اطراف بیضه و درصد کمی کوچک شدن بیضه‌ها است.
ارتباط واریکوسل با ناباروری
واریکوسل به‌تنهایی نمی‌تواند علت ناباروری باشد ولی در حدود ۲۵ درصد از مردانی که با ناباروری مراجعه می‌کنند، به این علت است. اگر زوجین به مدت ۲ سال نابارور باشند، واریکوسل اهمیت پیدا می‌کند. البته برای این‌که بتوان به طور قطع واریکوسل را علت ناباروری در نظر گرفت، حتما تعداد اسپرم‌ها باید کم شده باشد.
امیدواریم مطالب فوق برای شما همراهان عزیز مفید و کاربردی بوده باشد. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارید.
تیم‌ژرسه
منبع: Mayo Clinic
