کاهش اسپرم از علائم تا دلایل و راه‌های پیشگیری و درمان
در صورت فعالیت بیضه‌ها در هیپوتالاموس و غدد هیپوفیز فرایند منظم اتفاق می‌افتد که باعث تولید اسپرم می‌شود، پس‌از آن این مایع از لوله‌های نازک عبور و با مایع منی مخلوط می‌شود و سپس از آلت خارج می‌شود. پس می‌توان گفت که هر اختلالی در این فرایند پیچیده می‌تواند به کاهش تعداد اسپرم کمک کند.
نشانه‌های کم بودن تعداد اسپرم
گاهی عدم توانایی در بارور کردن تخمدان‌های زن به علت کم بودن تعداد اسپرم در مرد است. این مشکل احتمال دارد هیچ علامت دیگری نداشته باشد اما گاهی در بعضی از مردان مشکلاتی مانند گشاد شدن رگ‌های بیضه یا بیماری خاص که مانع عبور اسپرم شود، ممکن است همراه با علائمی باشد. مهمترین علائم کم بودن عبارت است از:
- عدم موفقیت در باروری به طور طبیعی
- پایین بودن میل جنسی یا اختلال نعوظ
- کم شدن موهای صورت یا بدن
- تورم یا برآمدگی در بیضه
دلایل کمبود اسپرم
بیماری واریکوسل
به عنوان یکی‌از مهمترین و عمومی‌ترین دلایل کاهش اسپرم یا کاهش کیفیت می‌توان به واریکوسل اشاره کرد. این بیماری می‌تواند روند تولید اسپرم را به میزان زیادی کاهش دهد و حتی منجر به ناباروری شود. واریکوسل بیماری پیچ‌خوردگی و تورم عروق سیاهرگی بالای بیضه‌هاست.
سوء تغذیه یا کمبود مواد مغذی
برخی‌از مواد مغذی هستند که کمبود آن‌ها می‌تواند منجر به کاهش کیفیت اسپرم شود، از این دسته مواد می‌توان به سلنیوم، ویتامین سی و زینک اشاره کرد.
گرمای بیش از حد
یکی دیگر از دلایل کاهش، افزایش دما در کیسه بیضه است. مواردی همچون نشستن‌های طولانی مدت، کار مداوم با کامپیوتر، قرار گرفتن در معرض گرمای بیش از حد سونا و آب داغ و حتی استفاده از لباس‌های تنگ باعث افزایش دما در بیضه می‌شوند و در کاهش تولید اسپرم تاثیر دارند.
مصرف سیگار
استعمال دخانیات کیفیت و طول عمر اسپرم‌ها را پایین می‌آورد و می‌تواند نقش منفی در باروری آقایان داشته باشد.
بیماری‌های عفونی
عفونت ممکن است تا مرز مسدود شدن مسیر حرکت اسپرم پیش برود و حتی اگر این اتفاق نیوفتد، در سلامت و روند تولید تاثیر منفی دارد.
کاهش سطح تستوسترون
پزشکان بر این باورند که کاهش سطح تستوسترون می‌تواند مقدار مایع منی و اسپرم را در هنگام انزال کاهش دهد.
مشکلات انزال
گاهی اوقات مایع منی به جای خروج از آلت وارد مثانه می‌شود و مشکلات مختلفی به وجود می‌آورد، دیابت، صدمات نخاعی، عمل مثانه، پروستات یا عفونت ادراری می‌تواند باعث حرکت مایع منی به سمت مثانه یا عدم انزال شود.
تومورها
تومورهای سرطانی و غیرسرطانی مستقیماً بر دستگاه تناسلی مردان، تولید و تعداد اسپرم تاثیرگذارند. همچنین جراحی، پرتو یا شیمی درمانی که برای معالجه سرطان تجویز می‌شود نیز نقش مهمی در کاهش تعداد اسپرم و کم شدن کیفیت آن دارد.
بیضه‌های غیر نزولی
پایین نیامدن بیضه‌ها یکی‌از بیماری‌های شایع است که به صورت مادرزادی در برخی از پسر بچه‌ها وجود دارد. بیضه‌های جنین پسر درون شکم قرار دارد و در هفتمین ماه بارداری از طریق کانال کشاله ران به داخل کیسه منتقل می‌شوند. اگر این امر در هر بخشی از مسیر طبیعی متوقف شود، نزول بیضه اتفاق می‌افتد.
نقص لوله اسپرم
انواع لوله‌ها برای حمل اسپرم وجود دارد که به دلایل مختلف از جمله عفونت، تروما یا رشد غیر طبیعی، ناراحتی‌های عمیق روحی، فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه ممکن است، دچار انسداد شوند.
نقص کروموزومی
ناهنجاری‌های کروموزومی، مانند سندرم کلاین‌فلتر (هنگامی که آقایی دارای دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y به جای یک X و یک Y است) بر رشد طبیعی اندام تولید مثل مرد تاثیر می‌گذارد.
اثر داروها
استفاده از شیمی درمانی یا داروهای درمان سرطان، روش‌های جایگزینی تستوسترون، استفاده طولانی مدت از استروئید آنابولیک، داروهای ضد قارچ و داروهای زخم معده ممکن است در تولید اسپرم اختلال ایجاد کند و باروری مردان را کاهش دهد.
جراحی
جراحی‌هایی مانند وازکتومی، ترمیم فتق، عمل پروستات، جراحی بیضه، کانسر پروستات و سرطان مقعد می‌توانند از تولید اسپرم جلوگیری کرده و به کم شدن تعداد اسپرم کمک کنند.
بیماری سلیاک
آقایان دچار بیماری سلیاک باید از یک رژیم بدون گلوتن استفاده کنند و باید برای درمان بیماری اقدام کنند چرا که سلیاک موجب کاهش تولید اسپرم می‌شود.
تذکر: بیضه پنهان، آنتی‌بادی ضداسپرم و عدم تعادل هورمونی از دلایل دیگر کاهش تعداد اسپرم است.
عوامل تاثیرگذار محیطی در تولید و کمبود اسپرم
مواد شیمیایی صنعتی در کاهش تعداد اسپرم شامل:
- قرار گرفتن در معرض بنزن
- علف‌کش‌ها
- حلال‌های آلی
- رنگ‌ها
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند سرب
- تابش و اشعه X
تذکر: دوزهای زیاد پرتودهی به طور دائم تولید اسپرم را کاهش می‌دهد.
مقاله مرتبط: گیاهانی که تاثیر منفی بر روی اسپرم دارند
راه‌های تشخیص کاهش تعداد اسپرم
یک متخصص می‌تواند با آزمایش مایع منی یا تعداد اسپرم‌ها این مشکل را تشخیص دهد. در این آزمایش، سلامتی و دوام اسپرم آقایان بررسی می‌شود. در یک آزمایش مایع منی، سه عامل اصلی در سلامت اسپرم مورد بررسی قرار می‌گیرد:
- تعداد اسپرم
- شکل و ظاهر اسپرم
- حرکت اسپرم
تذکر: آزمایش خون، سونوگرافی برای بررسی بیضه‌ها، بیوپسی، اولتراسوند و آزمایش ژنتیک از جمله مواردی هستند که پزشک برای تشخیص کم بودن تعداد اسپرم تجویز می‌کند.
راه‌های پیشگیری از کاهش تعداد اسپرم
- از کشیدن سیگار و قلیان خودداری کنید.
- استفاده روزانه ویتامین‌ها و مکمل‌های باروری مانند اسید فولیک فراموش نشود.
- از ماندن بیش از حد طولانی در سونا، جکوزی یا پوشیدن لباس زیر تنگ خودداری کنید.
- از استرس و اضطراب خودداری کنید. استرس باعث بروز مشکلات هورمونی می‌شود و درنتیجه تعداد اسپرم‌ها را کاهش می‌دهد.
- وزن سالم خود را حفظ کنید. وزن خیلی کم یا خیلی زیاد می‌تواند بر میزان استروژن و تستوسترون تاثیر بگذارد.
- از مصرف استروئیدها و داروهای غیرمجاز خودداری کنید.
- از انجام ورزش‌های شدید که باعث افزایش هورمون‌های سیستمیک آدرنال می‌شود و باعث کمبود تستوسترون می‌شود، خودداری کنید.
- نکات مربوط به فاصله و ایمنی را هنگام کار با مواد سمی و شیمیایی حفظ کنید.
- کم خونی و سوء تغذیه باعث کاهش تعداد اسپرم می‌شود، پس از یک رژیم غذایی مناسب استفاده کنید.
درمان کم بودن تعداد اسپرم
- جراحی: به عنوان مثال بیماری واریکوسل را می‌توان اغلب با جراحی درمان کرد. همچنین در عمل جراحی وازکتومی را دوباره بازمی‌گردانند. در مواقعی که هیچ اسپرمی در انزال وجود ندارد، می‌توان با استفاده از روش‌های بازیابی اسپرم، اسپرم را به صورت مستقیم از بیضه‌ها برداشت.
- درمان عفونت: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند در درمان عفونت دستگاه تناسلی تاثیر دارد اما همیشه باعث بازگشت توانایی باروری نمی‌شود.
- هورمون درمانی: در مواقعی که ناباروری فرد به علت بالا و پایین شدن برخی از هورمون‌ها باشد، ممکن است پزشک هورمون درمانی یا مصرف دارو را تجویز کند.
- تکنولوژی ART: در این روش اسپرم باتوجه به مشکل، یکی از روش‌ها مانند انزال طبیعی، جراحی یا از فرد اهدا کننده به دست می‌آید. در مرحله بعد اسپرم را داخل دستگاه تناسلی زن قرار می‌دهند و برای لقاح مصنوعی یا تزریق درون سیتوپلاسمی استفاده می‌کنند.
- درمان مشکلات جنسی: اگر کم بودن تعداد اسپرم به خاطر رابطه جنسی باشد، پزشک با دارو یا مشاوره می‌تواند در مقابل مشکلاتی مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس نقش کمک کننده داشته باشد.
تذکر: درمان کم بودن تعداد اسپرم در صورتی که مقدار مشخصی اسپرم وجود داشته باشد با بهبود و افزایش تعداد اسپرم هست.
سعی کردیم در مورد کم بودن تعداد اسپرم و راه‌های تشخیص و درمان به شما همراهان عزیز کمک کنیم. ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارید.
تیم محتوای ژرسه
منبع: mayo clinic
