ترس کودکان و بهترین راه مقابله و کاهش آن
کودکان در هر دوره از زندگی با مسائل متفاوتی متناسب با سن خود آشنا می‌شوند که برای آن‌ها تازگی دارد و ناشناخته است. یکی از این مسائل ترس کودک در سنین مختلف است. برخی از ترس‌های کودکان طبیعی هستند و با بزرگ شدن او کم‌کم از بین می‌روند ولی اگر این ترس موجب اختلال در خواب و بازی کودک شود حتما علت ترس و راه مقابله با آن را والدین باید بلد باشند. اگر والدین نسبت به ترس کودک خود بی‌توجه باشند زمینه را برای اختلالات فکری و اضطرابی محیا می‌کنند که در آینده نزدیک باعث آسیب به کودک می‌شود.
بهتر است والدین با انواع ترس‌های کودکان تا دو سالگی و راه مقابله با آن کاملا آشنا باشند تا بتوانند با رفتار و عکس‌العملی درست به کودک خود کمک کنند. همراهی شما عزیزان باعث افتخار ما است.
عناوینی که خواهید خواند
نگاهی به ترس در کودکان و علت آن
همه کودکان در زندگی دچار ترس می‌شوند که جزو مراحل رشد است و طبیعی است، در صورتی که این ترس برای مدت طولانی در کودک باقی بماند و باعث مشغول شدن فکر کودک شود این حالت غیرطبیعی است و اثرات مخربی در زندگی کودک بر جای می‌گذارد.
مقاله مرتبط: نکاتی در مورد خواباندن کودکان
معمولا با افزایش سن کودک میزان و شدت ترس‌ها کمتر می شود اما گاهی به نظر می‌رسد مدل آن تغییر می‌کند و سبب بروز رفتارهای نابجایی مانند لکنت و گرفتگی زبان، ادرار غیرارادی، خواب پریشان و کمرویی کودک می‌شود. ترس کودکان با هم بسیار متفاوت هستند. بعضی‌ها شجاع‌تر و بعضی‌ها محتاط کارتر هستند. ترس در کودکان علت‌های متفاوتی دارد مانند:
الگوبرداری از والدین
بعضی از ترس‌ها در کودکان به دلیل الگوبرداری از والدین است. زمانی که مثلا مادر از عنکبوت می‌ترسد کودک، مادر را الگوی خود قرار می‌دهد بنابراین وقتی که عکس‌العمل مادر را می‌بیند او هم می‌ترسد. کودکان با دیدن رفتارها شروع به تشخیص محیط امن از ناامن می‌کنند.
شیوه‌های رفتاری غلط والدین
یکی از علت‌های ترس در کودکان شیوه‌های رفتاری غلط والدین است. بعضی از والدین برای آرام کردن کودک و مجبور کردن او به انجام کاری، کودک را تهدید یا او را از چیزی خاص می ترسانند. این کار فشار روانی زیادی به او وارد می‌کند.
نداشتن حس امنیت
یکی دیگر از دلایل ترس در کودکان نداشتن حس امنیت است که به علت‌های متفاوتی ایجاد می‌شود. کودکانی که والدین آن‌ها شاغل است هرروز باید خونه یکی از فامیل باشند و ارتباط با افراد مختلف می‌تواند در کودک ایجاد حس عدم امنیت کند که سبب ترس می‌شود.
تغییر مکان
بعضی از کودکان با تغییر محل زندگی به دلیل آشنا نبودن با خانه یا عوض کردن شیوه زندگی دچار ترس می‌شوند. این کودکان به دلیل تغییرات، ترس را تجربه می کنند.
تذکر:
- برخی از ترس‌های کودکان به علت تجربه‌هایی مانند تصادف کردن، گم شدن و صدمه دیدن است که در ذهن او به صورت خاطره‌ای تلخ و ترسناک باقی مانده است.
- والدینی که بیش از اندازه محافظ کار و نقش حمایت کننده خیلی پررنگی دارند سبب ترس در کودکان خود می‌شوند.
نشانه‌های ترس در کودکان
ترس کودک به هر علتی که باشد ممکن است دائمی یا موقت باشد ولی تاثیرات مخربی بر جسم و روان او می‌گذارد که با نشانه‌هایی همانند گوشه‌گیری، خجالت، چنگ انداختن بدن، داد کشیدن، خشک شدن دهان، لرزیدن اندام‌ها، رنگ پریدگی صورت، تپش قلب، عرق کردن، گرفتگی صدا، اختلال در گوارش و ناخن جویدن همراه است.
برخی از انواع ترس در کودکان یک تا دو ساله
احساس ترس در کودکان و نوع آن با توجه به سن متفاوت است که برخی از ترس کودکان یک تا دو ساله عبارتند از:
ترس از افراد غریبه
در سنین بین ۶ تا ۸ ماهگی نوزاد قادر به شناسایی چهره‌ها نیست و اگر در این زمان با چهره‌ای به جز پدر و مادر خود روبه‌رو شود دچار ترس و اضطراب می‌شود و پدر و مادر خود را سفت می‌چسبد زیرا احساس امنیت می‌کند و از رفتن به بغل دیگران اجتناب می‌کند.
ترس از جدایی
ترس کودکان از جدا شدن از والدین نشان دهنده تکمیل شدن قدرت شناسایی آن‌ها است زیرا مفهوم دوری و جدا شدن را می‌فهمند و عکس‌العمل نشان می‌دهند. کودکان تا قبل از دو سالگی جدا شدن از والدین را زود از یاد می‌برند اما از دو سالگی این جدا شدن مفهوم تازه برای او دارد. لباس پوشیدن به قصد خارج شدن از خانه، خداحافظی والدین از کودکان و به طور کلی هر علامتی که نشان دهنده جدایی والدین از کودکان باشد او را مضطرب می‌کند که اضطراب خود را با گریه کردن ابراز می‌کند. این ترس معمولا تا قبل از مدرسه رفتن کودک همراه او است ولی بهتر است زودتر حل شود.
ترس از صدای بلند
کودکان موقع بازی کردن با اسباب بازی‌های خود مانند طبل، صداهای مختلف ایجاد می کنند ولی اگر صداهای بلند و ناگهانی یا صدای وسایل برقی مانند سشوار، آبمیوه گیری یهو بشنود، دچار ترس می شود معمولا پس از دو سالگی از بین می‌رود اما گاهی هنوز وجود دارد. بهتر است وقتی که کودک خواب است یا در خانه نیست از این وسایل استفاده کنید.
تذکر:
- پس از دو سالگی کودک، هنگامی که قصد کار با وسایل برقی را دارید کودک را همراه خود ببرید تا ترس کم‌کم از بین برود اما روشن و خاموش را به او یاد ندهید فقط احتیاط‌های لازم را به او بگویید.
- کسانی که لباس مبدل می‌پوشند یا ماسک روی صورت خود می‌گذارند باعث ترس در کودکان زیر دو سال می‌شوند.
مقاله مرتبط: دلایل وجود استرس در کودکان چیست؟
برخی از انواع ترس بین کودکان 2 تا 5 ساله
- دستشویی
- سایه‌ها
- تنها خوابیدن
- تاریکی
چطور از ترس کودکان پیشگیری کنیم
بهتر است قبل از این که کودک در موقعیت‌هایی که از آن ترس دارد قرار بگیرد، سعی کنید با روش‌های زیر او را آگاه کنید:
- ترس از رعد و برق: یک روز بارانی کودک را به حیاط یا بالکن ببرید تا اگر آسمان یهو درخشان شد بفهمید سپس به او بگویید الان صدای بلندی می‌آید که هیچ ترسی ندارد.
- ترس از بیمارستان: زمانی که کودک به علت بیماری لازم است در بیمارستان بستری شود پیش از رفتن به آنجا کاملا او را آگاه کنید تا اطمینان پیدا کند دلیلی برای ترس وجود ندارد.
- پنهان نکردن حقیقت: هیچ وقت بخاطر ترسی که کودکان از مرگ یا بیماری دارند حقیقت را از او مخفی نکنید. جواب کودک را براساس سن و درک و شخصیت او بدهید و از او بخواهید احساساتش را بیان کند.
- مجبور نکردن کودک: اگر کودک خوشش نمیاد در مراسم ختم شرکت کند مجبورش نکنید که حتما باید بیاید در عوض به خواسته او احترام بگذارید.
روش‌های برخورد با ترس کودکان
- در مقابل ترس کودکان باید صبر داشته باشید چون ترس یکباره از بین نمی‌رود.
- برای کاهش ترس کودکان باید با آن‌ها بازی کنید یا حتی با کودکان فیلم ببینید.
- سعی کنید کودکان را مستقل بار بیاورید چون کودکان وابسته، ترس بیشتری دارند.
- کودکان را با هم مقایسه نکنید زیرا این کار عزت نفس کودک را از بین میبرد.
تذکر: تغییر رفتار، شب ادراری، بدخلقی، پرخاشگری، سردرد، داشتن افکار منفی، افزایش یا کاهش اشتها و مشکل در تمرکز از علائم و نشانه‌های اضطراب در کودکان هستند.
راه‌های غلبه بر ترس کودکان
کمک به کودک به معنای رها کردن او نیست بلکه کسانی که وظیفه مراقبت از کودکان را به عهده دارند با استفاده از راه‌هایی کودک را برای شرایط مختلف آماده می‌کنند که عبارتند از:
- مهار احساسات والدین: وقتی که کودک از چیزی می‌ترسد طبیعی است والدین بخواهند دخالت کنند و شرایط را برای کودک مناسب کنند ولی توجه به این نکته ضروری است که وقتی کودک ببیند همیشه کسی شرایط را برایش بهتر می کند مهارت‌های لازم را یاد نمی‌گیرد.
- جدی گرفتن ترس کودک: زمانی که کودک در مورد ترس خود با والدین صحبت می‌کند از دید یک بزرگسال به مسئله نگاه نکنید. به او نگویید موضوع ترسناکی نیست بلکه با درک کودک به او حق بدهید و کمک کنید تا احساس شجاعت کند و بتواند ترس خود را به مرور کنترل کند.
- حرف زدن با کودک: هر موضوعی که باعث ترس کودک می‌شود در موردش با او حرف بزنید. گاهی کودک نمی‌تواند کلمات مناسبی را پیدا کند تا علت ترس خود را بگوید. با پرسیدن سوالات جزئی سعی کنید علت ترس را بفهمید. به عنوان مثال بگویید آیا از صدای پارس سگ ترسیدی؟ آیا او به تو آسیب زد؟.
- برنامه‌ریزی کردن: سعی کنید کم‌کم کودک را آماده کنید با ترس خود بتواند به تنهایی روبه‌رو شود. اگر کودکی موقع خواب از تاریکی می‌ترسد یک برنامه تنظیم کنید به او بگویید فقط تا آخر هفته پیش او می‌خوابید. طی چند روز با کودک صحبت کنید و کارهایی مانند خواندن کتاب، آماده کردن کودک، خاموش کردن چراغ‌ها و تنها گذاشتن را انجام دهید.
- تشویق کودک: پرستاران کودک و والدین با تشویق کودک و یادآوری نقاط قوت، حس اعتماد به نفس و شجاعت را در او تقویت می‌کنند.
آیا ترس کودکان باید درمان شود؟
همان‌طور که گفتیم برخی از ترس‌های کودکان طبیعی هستند و جای نگرانی نیست. بنابراین تا جای ممکن والدین باید با حذف علت ترس از بروز آن در کودک جلوگیری کنند. در صورتی که نیاز به درمان باشد باید اول علت ترس مشخص شود، سپس درمان انجام شود. والدین حتما به این نکته توجه کنند که ترس کودک نباید بیشتر از 2 سال طول بکشد و اگر همچنان ادامه داشت باید کودک تحت درمان قرار بگیرد. زمانی که ترس کودک عادی است بدون نیاز به درمان به مرور کم می‌شود و بعداز آن بین می‌رود. اگر کودک دچار ترس غیرعادی باشد در مواجه با آن دچار وحشت می‌شود و رفتارهایی از خود نشان می‌دهد که از کنترل والدین و دیگران خارج است.
آیا برای ترس کودک نیاز است به روانپزشک مراجعه شود
اگر کودک نتواند با کمک والدین و اطرافیان بر ترس خود غلبه کند و این ترس مانع انجام کارهای روزانه شود، والدین با دیدن نشانه‌هایی از ترس در کودک می‌توانند موضوع را با روانپزشک مطرح کنند که عبارت است از:
- اگر احساس ترس متناسب با سن کودک نباشد و شدید باشد.
- اضطراب شدید و سبب تنش در کودک شود.
- در صورتی که نشانه‌هایی همانند تپش قلب، درد قفسه سینه و سردرد را در کودک ببینید.
والدین هر چقدر صبورانه نقاط مثبت اخلاقی و رفتاری کودک را تقویت و متناسب با سن او، ترس‌هایش را درک کنند او نیز راحت‌تر با ترس خود سازگار می‌شود.
ممنون می‌شویم نظرها و پیشنهادهای خود را با ما به اشتراک بگذارید.
تیم ژرسه
منابع
